W II połowie XVII wieku Dekanat Grodzieński diecezji wileńskiej zawierał 21 kościołów katolickich (Odelsk, Hoża, Dąbrowa, Ejsmonty, Jeziory, Grodno, Indura, Krsnybór, Krynki, Kundzin, Kuźnica, Kwasówka, Lipsk, Brzostowica Mała, Nowy Dwór, Przewałka, Różanystok, Sokolany, Sokółka, Szudziałowo i Zalesie). Kościoły te zostały ufundowane w różnych okresach, od początku XV wieku to jest czasów wielkiego księcia Witolda (parafia Grodno), do końca XVII wieku. Większość z kościołów powstała podczas panowania Zygmunta III Wazy (na przełomie XVI i XVII wieku), fundatorem większości z nich był monarcha. Kościoły w Ejsmontach i Brzostowicy Małej powstały jako ostatnie, odpowiednio w 1695 i 1663 roku, po wojnie Rzeczpospolitej z Rosją.
Według wizytacji i inwentarzy dekanatu zawartych w różnych manuskryptach litewskich i polskich w dekanacie istniały tylko dwie świątynie murowane (Grodno i Zalesie), a kościół w Nowym Dworze był konstrukcji mieszanej, murowano-drewnianej. Pozostałe kościoły były drewniane, chociaż niektóre z nich były okazałe i przestronne (np. Kwasówka, Sokółka, Dąbrowa i Odelsk). Dachy kościołów drewnianych były zazwyczaj pokryte gontem i ozdobione wieżyczkami zwieńczonymi krzyżami. Jednak typem dominującym w dekanacie były świątynie małe i średniej wielkości, większość z nich nie była remontowana po okupacji rosyjskiej, rabunkach i podpaleniach. Wizytatorzy zwracali uwagę na konieczność restauracji kościołów, naprawy ołtarzy i budowy cyboriów koniecznych dla właściwego przechowywania Najświętszego Sakramentu i przyborów liturgicznych. Cztery ze zrekonstruowanych kościołów zostały poświęcone przez biskupa tytularnego Gratianopolis Mikołaja Słupskiego podczas przeprowadzonej przez niego wizytacji w 1674 roku. Kościół w Indurze odbudowano po pożarze dopiero w 1989 roku. Kościoły miały zazwyczaj trzy ołtarze, najwięcej ołtarzy miały świątynie w Grodnie (9) i w Odelsku (7), w niektórych kościołach znajdował się tylko jeden ołtarz (np. Hoża).
Regułą było złożone wezwanie kościołów: generalnie kościoły poświęcano Św. Trójcy, Jezusowi Chrystusowi (popularnym wezwaniem było Przemienienie Jezusa), Błogosławionej Maryji (Niepokalane Poczęcie, Nawiedzenie i najczęściej, Wniebowzięcie), druga część wezwania zawierała imiona świętych, zazwyczaj zgodne z imionami fundatorów lub kolatorów. Na przykład kościół w Indurze ufundowany przez Mikołaja i Helenę Tarłów poświęcony został nie tylko Św. Trójcy i Wniebowzięciu Najświętszej Maryji Panny, Opiekunki Wielkiego Księstwa Litwskiego ale również Św. Mikołajowi i Św. Helenie. Udało się zebrać informacje o 76 księżach posługujących w parafiach dekanatu. W 1662 roku przeciętny wiek duchownego wynosił ok. 50 lat; wizytatorzy zanotowali, że niektórych z nich cechowało niedbalstwo, nie stronili od alkoholu, nie nosili sutann i wdawali się w awantury. Jakkolwiek zdarzali się również pasterze, którzy świecili przykładem dla innych (Bartłomiej Chrzanowski i Mateusz Dzierzgowski).
Niewiele wiadomo o działalności bractw kościelnych w dekanacie (w 1662 roku wspominano jedynie o bractwie w Dąbrowie), więcej informacji na ten temat pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku (Indura i Sokółka). W porównaniu do innych dekanatów diecezji wileńskiej, w dekanacie grodzieńskim występowało znacznie więcej nieoficjalnych przypadków cudownych obrazów (zanotowanych w 6 parafiach) w II połowie XVII wieku.
Ludność dekanatu była zróżnicowana religijnie, w jej skład obok katolików wchodzili unici, prawosławni, żydzi i wyznawcy innych religii. Nie zanotowano poważniejszych konfliktów na tle religijnym. Ordynariusz diecezji zezwalał na remonty synagog, Żydzi przechowywali i pomnażali chrześcijańskie pieniądze. Tolerancja miała jednak swoje granice: Żyd imieniem Jakub został obwiniony o pożar kościoła w Indurze. Katechezę wiernych prowadzono podczas niedzielnych modłów, przesłanki na temat działalności szkół parafialnych, które miały nauczać podstaw wiary, lub prób powołania takich szkół istnieją tylko dla Dąbrowy, Sokolan, Lipska, Krasnoboru, Ejsmontów i Hożej. Wymagano uczęszczania do kościoła w niedziele (przynajmniej jednego członka rodziny) i brania udziału w Mszy Świętej. Nauczano wiernych najważniejszych modlitw takich jak pacierz, Zdrowaś Maryjo, wyznanie wiary i Dziesięć Przykazań w ich ojczystym języku. Wierni zazwyczaj przystępowali do spowiedzi i Komunii Św. raz w roku, przed Wielkanocą. Szpitale (domy dla ubogich) funkcjonowały w parafiach Sokółka, Nowy Dwór, Hoża, Lipsk i Dąbrowa.
Według opisów parafii litewskich z 1784 Dekanat Grodzieński składał się z 19 parafii:
brzostowickiej (Brzostwica Mała)
dombrowskiej (Dąbrowa)
eysymontowskej (Ejsmonty)
grodzieńskiej (Grodno)
hoskiej (Hoża)
jamińskiej
jezierskiej (Jeziory)
indurskiej (Indura)
krasnoborskiej (Krsnybór)
kryńskiej (Krynki)
kundzińskiej (Kundzin)
kuźnickiej (Kuźnica)
kwasowskiej (Kwasówka)
lipskiej (Lipsk)
nowodworskiej (Nowy Dwór)
odelskiej (Odelsk)
sidrzańskiej
sokolańskiej (Sokolany)
zaleskiej (Zalesie)
(źródło: Wiesława Wernerowa, Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784.Dekanat Grodzieński, Warszawa 1994)
Spis parafii Dekanatu Grodno z 1934 roku
Druskieniki – kościół Matki Bożej Różańcowej
Grodno – kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Grodno – kościół Matki Bożej Anielskiej
Grodno – kościół Świętego Franciszka z Asyżu (fara)
Hoża – kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Indura – kościół Świętej Trójcy
Jeziory – kościół Matki Bożej Różańcowej
Kamionka – kościół Objawienia Pańskiego i Świętego Antoniego
Kaszubińce – kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Kozłowicze – kościół Wniebowzięcia NMP i Świętego Andrzeja Boboli
Kwasówka – kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Marcinkańce – kościół Świętego Szymona i Judy Apostoła
Nowa Ruda – kościół Świętego Jerzego
Porzecze – kościół Najświętszej Maryi Panny
Przewałka – kościół Matki Bożej z Góry Karmel
Rotnica – kościół Świętego Bartłomieja Apostoła
Żydomla – kościół Niepokalanego Serca NMP
(źródło: Dekanat Grodno [w:] radzima.net)
Spis parafii Dekanatu Grodno z 1939 roku
W 1939 roku polska archidiecezja wileńska miała powierzchnię 53 960 km kw., ponad 1,35 mln katolików – w zdecydowanej większości Polaków (było trochę białoruskich katolików oraz ok. 70-80 tys. Litwinów-katolików głównie w powiecie święciańskim i pd.-zach. części powiatu wileńskiego, przez co archidiecezja wileńska i jej instytucje miały charakter głównie polski), 28 dekanatów i 343 parafie (1937 r.). Wśród istniejących parafii należy wymienić:
Druskienniki – kościół Matki Bożej Różańcowej
Grodno – par. św. Franciszka Ksawerego
Grodno – par. Wniebowzięcia NMP
Grodno – par. Zbawiciela
Grodno – par. Znalezienia św. Krzyża
Grodno – par. franciszkańska NMP Anielskiej
Grodno – par. Zwiastowania NMP
Grodno – par. św. Stanisława Kostki
Grandzicze
Hlebowicze
Hoża
Indura
Jeziory – par. Matki Boskiej Różańcowej
Kabele
Kamionka
Kaszubińce – par. Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia
Kozłowicze
Kwasówka
Marcinkańce
Nowa Ruda
Porzecze
Przełom
Przewałka
Rotnica
Russota
Żytomla (Żydomla)
