W roku 1785 na mocy „żałowannoj gramoty dworianstwu” Katarzyna II ustanowiła urząd gubernialnych i powiatowych marszałków szlachty. Ich kadencja trwała trzy lata.
Po rozbiorach Polski ukazem Pawła I z roku 1797 „gramota” rozpowszechniła się i na byłe ziemie Rzeczypospolitej.
W 1798 roku odbyły się wybory marszałków szlachty w powiatach.
Marszałek szlachty (Предводитель дворянства)
instytucja samorządu szlacheckiego sięgająca czasów I Rzeczypospolitej i trwająca jeszcze w czasach zaboru rosyjskiego. Marszałków dzielono na gubernialnych i powiatowych. Sporządzali spisy ludności, zasiadali w komisjach rządowych np. budowlanej, opieki społecznej, porządku w miastach, rekruckiej i innych. W opiece szlacheckiej rozstrzygali kwestie związane z zarządem dobrami sierocymi i właścicieli zadłużonych oraz wyróżniających się okrucieństwem wobec poddanych. Uczestniczyli także w rozprawach sądowych jeśli ich przedmiotem było niewłaściwe zachowanie urzędnika.
Pracę marszałków wspomagały kancelarie.
Marszałkowie powiatowi
przewodniczyli sejmikom powiatowym, prowadzili księgi genealogiczne, czuwali nad trybem życia osób stanu szlacheckiego, aby nie odbiegał on od przyjętych norm
(w praktyce ograniczało się to do wydawania stosownych oświadczeń dla urzędów wojskowych i gubernialnych).
Poniżej spis fondów (zespołów) archiwalnych dotyczących dokumentów gromadzonych przez powiatowych marszałków szlachty:
- Grodzieński powiatowy marszałek szlachty (Fond 92), Гродненский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Гродно
- Brzeski powiatowy marszałek szlachty (Fond 89), Брестский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Брест Гродненской губернии
- Bielski powiatowy marszałek szlachty (Fond 90), Бельский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Бельск Гродненской губернии
- Wołkowyski powiatowy marszałek szlachty (Fond 91), Волковысский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Волковыск Гродненской губернии
- Białostocki powiatowy marszałek szlachty (Fond 93), Белостокский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Белосток Гродненской губернии
- Oszmiański powiatowy marszałek szlachty (Fond 515), Ошмянский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Ошмяны Виленской губернии
- Sokólski powiatowy marszałek szlachty (Fond 984), Сокольский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД),
г. Соколка Гродненской губернии - Prużański powiatowy marszałek szlachty (Fond 987), Пружанский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД) , г. Пружаны Гродненской губернии
- Kobryński powiatowy marszałek szlachty (Fond 1062), Кобринский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Кобрин Гродненской губернии
- Lidzki powiatowy marszałek szlachty (Fond 1144), Лидский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Лида Виленской губернии
- Nowogródzki powiatowy marszałek szlachty (Fond 1167), Новогрудский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД),
г. Новогрудок Гродненской губернии - Wileński powiatowy marszałek szlachty – (Fond 1546), Вилейский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Вилейка Виленской губернии
- Słonimski powiatowy marszałek szlachty (Fond 1582), Слонимский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Слоним Гродненской губернии
- Dzisneński powiatowy marszałek szlachty (Fond 1626), Дисненский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Дисна Виленской губернии
- Bielski (gubernia smoleńska) powiatowy marszałek szlachty (Fond 1864), Бельский уездный предводитель дворянства Министерства внутренних дел (МВД), г. Белый Смоленской губернии
