Stowarzyszenie Rodów Grodzieńskich

Zdrowych Spokojnych Świąt Wielkanocnych,

spędzonych w gronie rodzinnym 

oraz samych słonecznych i cudownych dni życzy

Zarząd
Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich

Podjęliśmy decyzję o udostępnieniu niektórych naszych zasobów szerszemu gronu osób nie zrzeszonych w Stowarzyszeniu Rodów Grodzieńskich,
ale tak jak my zainteresowanych historią Grodzieńszczyzny.

Link do zakładki udostępniania zasobów

Bardzo pokaźną grupę tych zasobów stanowią:
SPISY WIERNYCH PARAFII RZYMSKO-KATOLICKICH Z XIX-XX wieku

Spisy parafialne nazywane również spisami wiernych lub spisami osób przystępujących
do spowiedzi, są doskonałym źródłem informacji o mieszkańcach wyznania rzymsko-katolickiego danej parafii. W spisach poznajemy całe rodziny z imion, nazwisk, nazwisk rodowych (żony) i wieku. Dowiadujemy się w jakiej okolicy, folwarku lub wsi mieszkali.
W przypadku braku ksiąg metrykalnych z danego okresu jest to niezwykle cenne źródło uzupełniające do dalszych poszukiwań genealogicznych.   

Przynależność parafii do dekanatów ulegała zmianom – poniżej przedstawiono wykaz parafii z przypisaniem na wskazywany rok.    

Dekanat Grodno

1. LVIA 604/3/1190_1 Spis parafii Mosty za rok 1852
2. LVIA 604/3/1190_2 Spis parafii Grodno Fara za rok 1852
3. LVIA 604/3/1190_3 Spis parafii Grodno Zaniemeński za rok 1852
4. LVIA 604/3/1190_4 Spis parafii Indura za rok 1852
5. LVIA 604/3/1190_5 Spis parafii Jeziory za rok 1852
6. LVIA 604/3/1190_6 Spis parafii Wielkie Ejsymonty za rok 1852
7. LVIA 604/3/1190_7 Spis parafii Hoża za rok 1852
8. LVIA 604/3/1190_8 Spis parafii Kamionka za rok 1852
9. LVIA 604/3/1190_9 Spis parafii Krynki za rok 1852
10. LVIA 604/3/1190_10 Spis parafii Kwasówka za rok 1852
11. LVIA 604/3/1190_11 Spis parafii Łunna za rok 1852
12. LVIA 604/3/1190_12 Spis parafii Wielka Brzostowica za rok 1852
13. LVIA 604/3/1190_13 Spis parafii Mała Brzostowica za rok 1852
14. LVIA 604/3/1190_14 Spis parafii Usnarz za rok 1852
15. LVIA 604/3/1190_15 Spis parafii Przewałka za rok 1852
16. LVIA 604/3/1201_1 Spis parafii Jeziory za rok 1853
17. LVIA 604/3/1201_2 Spis parafii Kamionka za rok 1853
18. LVIA 604/3/1210_1 Spis parafii Jeziory za rok 1854
19. LVIA 604/3/1210_2 Spis parafii Kamionka za rok 1854
20. LVIA 604/3/1220_1 Spis parafii Mosty za rok 1855
21. LVIA 604/3/1220_2 Spis parafii Grodno Fara za rok 1855
22. LVIA 604/3/1220_3 Spis parafii Grodno Bernardyni za rok 1855
23. LVIA 604/3/1220_4 Spis parafii Grodno Zaniemeński za rok 1855
24. LVIA 604/3/1220_5 Spis parafii Indura za rok 1855
25. LVIA 604/3/1220_6 Spis parafii Usnarz za rok 1855
26. LVIA 604/3/1220_7 Spis parafii Jeziory za rok 1855
27. LVIA 604/3/1220_8 Spis parafii Wielkie Ejsymonty za rok 1855
28. LVIA 604/3/1220_9 Spis parafii Hoża za rok 1855
29. LVIA 604/3/1220_10 Spis parafii Kamionka za rok 1855
30. LVIA 604/3/1220_11 Spis parafii Krynki za rok 1855
31. LVIA 604/3/1220_12 Spis parafii Kwasówka za rok 1855
32. LVIA 604/3/1220_13 Spis parafii Łunna za rok 1855
33. LVIA 604/3/1220_14 Spis parafii Wielka Brzostowica za rok 1855
34. LVIA 604/3/1220_15 Spis parafii Mała Brzostowica za rok 1855
35. LVIA 604/3/1220_16 Spis parafii Przewałka za rok 1855
36. LVIA 604/3/1227_1 Spis parafii Jeziory za rok 1856
37. LVIA 604/3/1227_2 Spis parafii Kamionka za rok 1856
38. LVIA 604/3/1294_1 Spis parafii Jeziory za rok 1857
39. LVIA 604/3/1294_2 Spis parafii Kamionka za rok 1857
40. LVIA 604/3/1294_3 Spis parafii Wielkie Ejsymonty za rok 1857
41. LVIA 604/3/1251_1 Spis parafii Jeziory za rok 1858
42. LVIA 604/3/1251_2 Spis parafii Kamionka za rok 1858
43. LVIA 604/3/1251_3 Spis parafii Łunna za rok 1858
44. LVIA 604/3/1261_1 Spis parafii Jeziory za rok 1859
45. LVIA 604/3/1261_2 Spis parafii Kamionka za rok 1859
46. LVIA 604/3/1289_1 Spis parafii Grodno Fara za rok 1860
47. LVIA 604/3/1289_2 Spis parafii Grodno Bernardyni za rok 1860
48. LVIA 604/3/1289_3 Spis parafii Grodno Zaniemeński za rok 1860
49. LVIA 604/3/1289_4 Spis parafii Indura za rok 1860
50. LVIA 604/3/1289_5 Spis parafii Usnarz za rok 1860
51. LVIA 604/3/1289_6 Spis parafii Jeziory za rok 1860
52. LVIA 604/3/1289_7 Spis parafii Hoża za rok 1860
53. LVIA 604/3/1289_8 Spis parafii Przewałka za rok 1860
54. LVIA 604/1/7549– Spis parafii Grodno (Bernardyni) za rok 1926
55. LVIA 694/1/8419– Spis parafii Jeziory za rok 1926
56. LVIA 694/5/2187– Spis parafii Kamionka za rok 1926

 Dekanat Zdzięcioł/Archiecezja Wileńska/Metropolia Wileńska

1. LVIA 604/1/8003– Spis parafii Zdzięcioł za rok 1926
2. LVIA 604/1/8294 – Spis parafii Dworzec za rok 1926
3. LVIA 604/1/9519– Spis parafii Mołczadź za rok 1926
4. LVIA 604/1/10325– Spis parafii Rędzinowszczyzna za rok 1926 
5. LVIA 694/5/3705– Spis parafii Rohotna za rok 1926  
6. LVIA 694/5/4229– Spis parafii Skrundzie za rok 1926 

Dekanat Kalwaria/Archiecezja Wileńska/Metropolia Wileńska

1. LVIA Fond 604/1/6714– Spis parafii werkowsko-kalwaryskiej za rok 1909

 Dekanat Oszmiana

1. LVIA 604/3/1203_1 Spis parafii Bienica za rok 1852
2. LVIA 604/3/1203_2 Spis parafii Holszany za rok 1852
3. LVIA 604/3/1203_3 Spis parafii Graużyszki za rok 1852
4. LVIA 604/3/1203_4 Spis parafii Żuprany za rok 1852
5. LVIA 604/3/1203_5 Spis parafii Krewo za rok 1852
6. LVIA 604/3/1203_6 Spis parafii Murowana Oszmiana za rok 1852
7. LVIA 604/3/1203_7 Spis parafii Oszmiana za rok 1852
8. LVIA 604/3/1203_8 Spis parafii Smorgonie za rok 1852
9. LVIA 604/3/1203_9 Spis parafii Soły za rok 1852

 Dekanat Troki

1. LVIA 604/3/1180_1 Spis parafii Barbaryszki za rok 1852
2. LVIA 604/3/1180_2 Spis parafii Giegużyn za rok 1852
3. LVIA 604/3/1180_3 Spis parafii Dorsuniszki za rok 1852
4. LVIA 604/3/1180_4 Spis parafii Jewie za rok 1852
5. LVIA 604/3/1180_5 Spis parafii Żyżmory za rok 1852
6. LVIA 604/3/1180_6 Spis parafii Żośle za rok 1852
7. LVIA 604/3/1180_7 Spis parafii Kowale za rok 1852
8. LVIA 604/3/1180_8 Spis parafii Kietowiszki za rok 1852
9. LVIA 604/3/1180_9 Spis parafii Kozakiszki za rok 1852
10. LVIA 604/3/1180_10 Spis parafii Nowe Troki za rok 1852
11. LVIA 604/3/1180_11 Spis parafii Poporcie za rok 1852
12. LVIA 604/3/1180_12 Spis parafii Rudniki za rok 1852
13. LVIA 604/3/1180_13 Spis parafii Stare Troki za rok 1852
14. LVIA 604/3/1180_14 Spis parafii Rykonty za rok 1852
15. LVIA 604/3/1180_15 Spis parafii Sumiliszki za rok 1852
16. LVIA 604/3/1180_16 Spis parafii Użugoście za rok 1852

 Dekanat Wiszniew

1. LVIA 604/3/1185_1 Spis parafii Wiszniew za rok 1852
2. LVIA 604/3/1185_2 Spis parafii Traby za rok 1852
3. LVIA 604/3/1185_3 Spis parafii Dudy za rok 1852
4. LVIA 604/3/1185_4 Spis parafii Derewna za rok 1852
5. LVIA 604/3/1185_5 Spis parafii Surwiliszki za rok 1852
6. LVIA 604/3/1185_6 Spis parafii Naliboki za rok 1852
7. LVIA 604/3/1185_7 Spis parafii Łosk za rok 1852
8. LVIA 604/3/1185_8 Spis parafii Zabrzeź za rok 1852
9. LVIA 604/3/1185_9 Spis parafii Iwje za rok 1852
10. LVIA 604/3/1185_10 Spis parafii Wołożyn za rok 1852
11. LVIA 604/3/1185_11 Spis parafii Dziewieniszki za rok 1852
12. LVIA 604/3/1185_12 Spis parafii Konwaliszki za rok 1852
13. LVIA 604/3/1185_13 Spis parafii Łazduny za rok 1852
14. LVIA 604/3/1185_14 Spis parafii Gieraniony za rok 1852
15. LVIA 604/3/1185_15 Spis parafii Hordziłów za rok 1852
16. LVIA 604/3/1185_15 Spis parafii Oborek za rok 1852
17. LVIA 604/3/1185_15 Spis parafii Lipniszki za rok 1852

 Dekanat Słonimski

1. LVIA 604/3/1191_1 Spis parafii Dereczyn za rok 1852
2. LVIA 604/3/1191_2 Spis parafii Dworzec za rok 1852
3. LVIA 604/3/1191_3 Spis parafii Dziewiątkowicze Nowe za rok 1852
4. LVIA 604/3/1191_4 Spis parafii Zdzięciął za rok 1852
5. LVIA 604/3/1191_5 Spis parafii Kossów za rok 1852
6. LVIA 604/3/1191_6 Spis parafii Łukonica Kościelna za rok 1852
7. LVIA 604/3/1191_7 Spis parafii Olszew za rok 1852
8. LVIA 604/3/1191_8 Spis parafii Rędzinowszczyzna za rok 1852
9. LVIA 604/3/1191_9 Spis parafii Skrundzie za rok 1852
10. LVIA 604/3/1191_10 Spis parafii Rohotna za rok 1852
11. LVIA 604/3/1191_11 Spis parafii Różana za rok 1852
12. LVIA 604/3/1191_12 Spis parafii Słonim za rok 1852

 Dekanat Sokółka

1. LVIA 604/3/1186_1 Spis parafii Odelsk za rok 1852
2. LVIA 604/3/1186_2 Spis parafii Szudziałowo za rok 1852
3. LVIA 604/3/1186_3 Spis parafii Kundzin za rok 1852
4. LVIA 604/3/1186_4 Spis parafii Kuźnica za rok 1852
5. LVIA 604/3/1186_5 Spis parafii Sokolany za rok 1852
6. LVIA 604/3/1186_6 Spis parafii Nowy Dwór za rok 1852
7. LVIA 604/3/1186_7 Spis parafii Sokółka za rok 1852

 Dekanat Wołkowyski

1. LVIA 604/3/1254_1 Spis parafii Werejki za rok 1859
2. LVIA 604/3/1254_2 Spis parafii Wołkowysk za rok 1859
3. LVIA 604/3/1254_3 Spis parafii Wołpa za rok 1859
4. LVIA 604/3/1254_4 Spis parafii Hniezno za rok 1859
5. LVIA 604/3/1254_5 Spis parafii Zalewa za rok 1859
6. LVIA 604/3/1254_6 Spis parafii Krzemienica za rok 1859
7. LVIA 604/3/1254_7 Spis parafii Łysaków za rok 1859
8. LVIA 604/3/1254_8 Spis parafii Międzyrzecz za rok 1859
9. LVIA 604/3/1254_9 Spis parafii Mścibów za rok 1859
10. LVIA 604/3/1254_10 Spis parafii Narewka za rok 1859
11. LVIA 604/3/1254_11 Spis parafii Piaski za rok 1859
12. LVIA 604/3/1254_12 Spis parafii Porozów za rok 1859
13. LVIA 604/3/1254_13 Spis parafii Repla za rok 1859
14. LVIA 604/3/1254_14 Spis parafii Roś za rok 1859
15. LVIA 604/3/1254_15 Spis parafii Świsłocz za rok 1859
16. LVIA 604/3/1254_16 Spis parafii Strubnica za rok 1859
17. LVIA 604/3/1254_17 Spis parafii Szydłowice za rok 1859
18. LVIA 604/3/1254_18 Spis parafii Jałówka za rok 1859

 Dekanat Lidzki

1. LVIA 604/3/1211_1 Spis parafii Białohruda za rok 1854
2. LVIA 604/3/1211_2 Spis parafii Gieraniony za rok 1854
3. LVIA 604/3/1211_3 Spis parafii Dziembrów za rok 1854
4. LVIA 604/3/1211_4 Spis parafii Jelsk za rok 1854
5. LVIA 604/3/1211_5 Spis parafii Żyrmuny za rok 1854
6. LVIA 604/3/1211_6 Spis parafii Żołudek za rok 1854
7. LVIA 604/3/1211_7 Spis parafii Lack za rok 1854
8. LVIA 604/3/1211_8 Spis parafii Lida za rok 1854
9. LVIA 604/3/1211_9 Spis parafii Nieciecz za rok 1854
10. LVIA 604/3/1211_10 Spis parafii Nowy Dwór za rok 1854
11. LVIA 604/3/1211_11 Spis parafii Różanka za rok 1854
12. LVIA 604/3/1211_12 Spis parafii Trokiele za rok 1854
13. LVIA 604/3/1211_13 Spis parafii Szczuczyn za rok 1854
14. LVIA 604/1/6042– Spis parafii Białohruda za rok 1926
15. LVIA 694/5/4759– Spis parafii Szczuczyn za rok 1926
16. LVIA 694/5/3752– Spis parafii Różanka za rok 1926

Autor: Piotr Paweł Cypla

Jakiś czas temu na stronie Ministerstwa Cyfryzacji opublikowano statystyki dotyczące między innymi występowania (frekwencji) nazwisk w Polsce w 2018 roku. W tabeli poniżej przedstawiono zaledwie ponad 100 nazwisk – oczywiście jest to lista niepełna. Zobaczmy zatem jak prezentują się obecnie w Polsce nazwiska typowo grodzieńskie…

lista alfabetyczna

Jakie z tego płyną wnioski?

Według Jarosława Macieja Zawadzkiego – autora książki pt. „1000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce” (Warszawa 2002), nazwiska na podstawie frekwencji ich występowania można podzielić na co najmniej osiem kategorii:

• najpopularniejsze – powyżej 75 000 osób
• bardzo popularne – 37 001 – 75 000 osób
• popularne – 16 001 – 37 000 osób
• o średniej frekwencji – 2001 – 16 000 osób
• o niskiej frekwencji – 901 – 2000 osób
• rzadkie – 31 – 900 osób
• unikaty – 10 – 30 osób
• kurioza – 1 – 9 osób

Część nazwisk grodzieńskich pojawiła się w Polsce dopiero po zakończeniu II wojny światowej w czasach powszechnej repatriacji Polaków z dawnych obszarów kresowych. Spora grupa nazwisk występowała w Polsce już w XV wieku, np. Kulikowski, Lisowski, Żukowski – potomkowie tych rodów przybyli na Grodzieńszczyznę na przełomie XVI wieku i tam pozostawali przez kolejne wieki. 

Nazwiska typowo grodzieńskie, takie jak: Dobrzylewski, Docha, Glindzicz, Jaskołd w 2018 roku nie posiadają w Polsce żadnej reprezentacji. Grupę nazwisk w kategorii kurioza stanowią: Ejsmond/Ejsymondt/Ejsmondt/Ejsmontt, Poczobutt-Odlanicki, Dowmontt, Cypla. W tej grupie 23 z 44 osób tworzą oboczności nazwiska Ejsymot.

lista według frekwencji nazwiska

Frekwencję 244 osób  tworzą nazwiska z kategorii unikaty, gdzie dosyć widocznie pojawiają się oboczności nazwisk z kategorii kurioza.

lista według frekwencji nazwiska

Kolejną  dosyć reprezentatywną grupę tworzą nazwiska z kategorii rzadkie, które łącznie nosi 16 109 osób skupionych tak naprawdę w 55 rodach (występujące oboczności nazwisk). 

lista według frekwencji nazwiska

W kategorii nazwisk o niskiej frekwencji pojawia się 11 931 osób zawartych w 8 rodach:

lista według frekwencji nazwiska

Ostatnią grupę stanowią nazwiska zaliczane do kategorii o średniej frekwencji – łącznie 14 nazwisk z reprezentacją 72 937 osób:

lista według frekwencji nazwiska

Współcześnie w Polsce nazwiska o grodzieńskich korzeniach nosi łącznie 101 275 osób,
w tym: 50 426 płci męskiej i 50 849 płci żeńskiej. Żadne z nazwisk grodzieńskich nie osiąga najwyższych kategorii (najpopularniejszych, bardzo popularnych, popularnych). 

Rok 2018 – to drugi oficjalny rok działalności Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich. Co w tym czasie udało nam się zdziałać,
a czego nie zrobiliśmy? Zapewne lista tego co planowano, a czego nie zrobiono byłaby dłuższa…

SPRAWY ORGANIZACYJNE

Nastąpiły zmiany we władzach Stowarzyszenia – w Zarządzie na stanowisku skarbnika oraz w Komisji Rewizyjnej na stanowisku Przewodniczącego. Zarząd obradował dwukrotnie i wydał łącznie 6 uchwał.

CZŁONKOWIE I SYMPATYCY STOWARZYSZENIA

Obecnie Stowarzyszenie posiada 30 członków, w tym 26 członków zwyczajnych
i 4 wspierających. Dwóch członków zwyczajnych Stowarzyszenia zostało usuniętych
z naszych szeregów z powodu niewywiązywania się z zobowiązań statutowych.
Nasi członkowie pochodzą nie tylko z Polski – wśród nas są również mieszkańcy Niemiec, Hiszpanii, Stanów Zjednoczonych i oczywiście Białorusi. Członkami naszego stowarzyszenia są potomkowie wielu rodów Grodzieńszczyzny – należy tu wymienić między innymi: Tołoczko (Tołłoczko) herbu Pobóg, Jurowski herbu Przyjaciel, Sipowicz herbu Lis, Cydzik herbu Prawdzic, Bylczyński herbu Dęboróg, Ejsymont herbu Korab, Orechwo herbu Rogala, Czerniawski (Czerniewski) herbu Szreniawa, Sarosiek herbu Podkowa, Cypla herbu Kościesza, Jagielnicki herbu Leliwa… Mamy również dosyć duże grono sympatyków. Utrzymujemy także kontakty z przedstawicielami takich rodów Grodzieńskich, jak: Lisowscy herbu Lis, Konstantynowicz herbu Lis, Kulikowski herbu Drogomir,  Hamulecki herbu Sulima, Starzyński herbu Dęboróg, Obuchowski herbu własnego… Efektem tych kontaktów jest wzajemna współpraca i pozyskiwanie materiałów źródłowych.

SPRAWY FINANSOWE

Na dzień 31 XII 2018 roku saldo rachunku bankowego Stowarzyszenia wynosi
10 264,87 zł, w tym 800,00 zł z tytułu składek członkowskich wpłaconych na 2019 rok. Wpływy ze składek członkowskich w 2018 roku wyniosły 4 700,00 zł
oraz 34,65 zł z odsetek bankowych. W 2018 roku otrzymaliśmy darowizny na cele statutowe w wysokości 1 901,81 zł, łącznie od 10 darczyńców, za co im serdecznie dziękujemy. W bieżącym roku poniesiono koszty w łącznej wysokości 2 505,09 zł na sfinansowanie wyjazdów do archiwów litewskich (LVIA Wilno) i białoruskich (NIAB Grodno) oraz utrzymanie domeny i powierzchni dyskowej strony internetowej Stowarzyszenia. W 2018 roku nie prowadzono odpłatnej działalności pożytku publicznego.

DZIAŁALNOŚĆ MEDIALNA

Na portalu społecznościowym „facebook” prowadzimy grupę sympatyków naszego Stowarzyszenia – prawie każdego tygodnia przybywają do nas nowe osoby zainteresowane tematyką rodów Grodzieńskich. W 2017 roku grupa liczyła 87 członków obecnie 162. Równie duże zainteresowanie ma nasza strona na tym samym portalu – ponad 977 osób obserwuje stronę, a 990 ją polubiło. Wiele osób do nas pisze, przesyła zdjęcia i opisuje historię swoich rodzin.

Dosyć aktywnie w 2018 roku działało także forum Rodów Grodzieńskich. W 2017 roku forum posiadało prawie 600 użytkowników, a obecnie 686 (przybyło 91 nowych użytkowników). Statystyki forum w 2018 roku odnotowały 833 445 wejścia,
z 2 942 178 wszystkich wejść odnotowanych od początki istnienia forum, czyli
od 2012 roku. W stosunku do 2017 roku nastąpił wzrost o 257 989 wejść.
Na forum funkcjonują obecnie 664 wątki, a w nich 2 917 wpisów. Powyższe może świadczyć o tym, że popularność tematyki związanej z Grodzieńszczyzną rośnie,
z czego bardzo się cieszymy…

W 2018 roku na portalu Stowarzyszenia rodygrodzienskie.pl zamieszczono następujące publikacje:

• Sygnatariusze Sejmiku w Grodnie 1792 rok (projekt Pani Alicji Rybałko realizowany przy współudziale Stowarzyszenia)
• Apolonia Lisowska z domu Konstantynowicz – najstarsza Polka?
• Władysław Tołoczko – patriota, czy zdrajca polskości? Kontynuacja…
• Był sobie szlachcic niegodny pochówku…
• Tropem bohatera – opowieść o gen. Leopoldzie Okulickim

ZREALIZOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA

W 2018 roku Stowarzyszenie wystartowało w dwóch programach ogłoszonych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą Miejsca Pamięci Narodowej za granicą. Opracowaliśmy łącznie
5 wniosków, które w pełnym zakresie dotyczyły Grodzieńszczyzny. Niestety nie udało nam się zakwalifikować do tych programów.

Kolejne ważnym przedsięwzięciem, w które zaangażowani byli przedstawiciele Stowarzyszenia to kolejny – trzeci już Zjazd Rodu Tołłoczko/Tołoczko. Zjazd odbył 27 I 2018 roku w Pułtuskim Zamku. Na portalu rodygrodzienskie.pl utworzono zakładkę „Grupy rodowe – Tołłoczko/Tołoczko”, na której gromadzone są informacje o tym rodzie. Stowarzyszenie powyższą grupę rodową objęło swoim patronatem.

W 2018 roku przedstawiciel Stowarzyszenia – Rafał Jurowski odwiedzał dwukrotnie Narodowe Historyczne Archiwum Białorusi w Grodnie (NIAB). Celem tych wizyt było pozyskanie w archiwum części tzw. Fondu 92, w którym znajdują się niezwykle ciekawe dokumenty wytworzone w XIX wieku przez Powiatowego Marszałka Szlachty. Prace nad tym fondem rozpoczęły się już w 2017 roku. Do chwili obecnej pozyskano znaczącą część zbiorów:

• NIAB Fond 92 dzieło 90 – Spis szlachty powiatu grodzieńskiego II klasy (1899)
• NIAB Fond 92 dzieło 254 – Opisanie Szlacheckich nieruchomych własności uczynione wedle Alfabetycznego porządku, z wyszczególnieniem iaką który Dziedzic posiada własność
• NIAB Fond 92 dzieło 256 – Lista, czyli spisanie Familij Szlacheckich wedle porządku Alfabetycznego Powiatu Grodzieńskiego
• NIAB Fond 92 dzieło 258 – Spis mieszkańców grodzieńskiego powiatu na 1832 rok

Z fondu 694 pozyskano dokumenty związane z powstaniem w XX wieku nowych parafii
i cmentarzy grodzieńskich takich jak: Kaszubińce, Kozłowicze i Żydomla oraz funkcjonowaniem innych już istniejących:

• NIAB Fond 694 opis 5 dzieło 2125 i 2127 – Kaszubińce cmentarz
• NIAB Fond 694 opis 5 dzieło 2154 – parafia Kozłowicze
• NIAB Fond 694 opis 5 dzieło 2123 – Komitet parafialny w Żydomli
• NIAB Fond 694 opis 5 dzieło 1350 i 1384 – parafia Żydomla
• NIAB Fond 694 opis 5 dzieło 1274 – parafia Jeziory
• NIAB Fond 694 opis 1 dzieło 3381 – Wizytacje XVIII wiek fragment.
  Kamionka, Jeziory
• NIAB Fond 886 opis 3 dzieło 4145 – Spis parafialny rzymsko-katolickiego Kościoła w Kozłowiczach dokonany w 1926 roku
• NIAB Fond 886 opis 3 dzieło 4145 – Spis parafialny rzymsko-katolickiego Kościoła w Kaszubińcach dokonany w 1926 roku

Rafał Jurowski odbył również podróż do Wilna, gdzie w Litewskim Narodowym Archiwum Historycznym (LVIA) pozyskał dla Stowarzyszenia liczne dokumenty dotyczące parafii grodzieńskich – tzw. spisy parafialne, w tym:

• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 8294 – Spis parafii dworzeckiej za 1926 rok
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 6714 – Spis werkowsko-kalwaryskiej parafii za 1909 rok
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 6042 – Spis białohrudzkiej parafii za rok 1926
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 7742 – Spisy parafian hnieznienskiej parafii
  w latach 1905-1905 którzy przeszli z prawosławia na katolicyzm
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 385 – Księgi spisu kolędowe parafii Św. Ducha
  w Wilnie za rok 1929
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 8193 – Spis dziewiątkowickiej parafii za rok 1926
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 8082 – Spis parafialny parafii Dereczyńskiej dekanatu słonimskiego rok 1926
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 8003 – Spis parafii w Zdzięciole za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 3705 – Spis parafii Rohotna za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 4229 – Spis parafii Skrundzie za rok 1926
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 9519 – Spis parafiii Mołczadź za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 3840 – Spis parafii Repla za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 2475 – Spis parafian rz. katolickiego kościoła 
  w Łukonicy Dekanat Słonimski Diecezja Wileńska za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 4168 – Spis parafii Sielawicze za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło ? – Spis parafii Słonimskiej za rok 1925
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło ? – Spis parafii Lackiej za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 4759 – Spis parafii szczuczyńskiej za rok 1926 
• LVIA Fond 604 opis 1 dzieło 10325 – Spis parafii Rędzinowszczyzna za rok 1926
• LVIA Fond 694 opis 5 dzieło 1545 – Spis parafii Zaniewicze za 1926 rok

Pozyskano także całkowite spisy dekanalne, w tym:

• Spis przystępujących do spowiedzi dekanatu oszmiańskiego roku 1852
• Spis przystępujących do spowiedzi dekanatu trockiego roku 1852
• Spis przystępujących do spowiedzi dekanatu  wiszniewskiego roku 1854 

Niezwykle cennymi nabytkami dla Stowarzyszenia pozyskanymi w LVIA w 2018 roku były także:

• Fond SA 11 ap 1 dzieło 1527 – Taryffa ofiary na wojsko 10-ego Grosza z 1789 roku, powiat grodzieński
• Fond SA 11 op 1 dzieło 18584 – Taryffa kurzących się dymów powiatu grodzieńskiego z 1775 roku 
• Fond SA 11 op 11 dzieło 1794 – Rachunek Czopowego z 1771 roku, powiat grodzieńskiego

W VIII’2018 roku w ramach projektu „Nekropolie Grodzieńskie” wykonano ponad
2 000 zdjęć na cmentarzach rzymsko-katolickich w Wielkich Ejsymontach, Kwasówce
i Zalewie. Była to niejako kontynuacja prac dokumentacyjnych wykonanych w 2017 roku na cmentarzach w  Grandzicach, Lacku, Putryszkach, Hożej, Ogrodnikach, Porzeczu, Rusocie, Kamionce, Mostach, Wasiliszkach oraz cmentarzu Farnym i Zaniemeńskim
w Grodnie.

INDEKSACJA

W 2018 roku Grodzieński Zespół Indeksacyjny przy Stowarzyszeniu Rodów Grodzieńskich wykonał indeksację następujących ksiąg metrykalnych:

• Parafia rzymsko-katolicka w Jeziorach: chrzty lata 1819-1847; śluby lata 1773-1847; zgony lata 1820-1847
• Cerkiew greko-katolicka (unici) w Kozłowiczach: chrzty lata 1794-1809 oraz 1819-1826; śluby lata 1795-1826
• Cerkiew greko-katolicka (unici) w Żydomli: chrzty lata 1821-1836; śluby lata 1827-1834; zgony lata 1827-1834

PRZEDSIĘWZIĘCIA W TRAKCIE REALIZACJI (zakończenie w 2019 roku)

W 2019 roku (I półrocze) Grodzieński Zespół Indeksacyjny zakończy indeksację następujących ksiąg metrykalnych oraz innych dokumentów źródłowych:

• Księgi metrykalne parafii rzymsko-katolickiej w Jeziorach:
• chrzty lata 1773-1818 oraz 1848-1850
• śluby lata 1848-1850
• zgony lata 1785-1819 oraz 1848-1850
• spis wiernych parafii rzymsko-katolickiej w Kozłowiczach z 1926 roku
• spis wiernych parafii rzymsko-katolickiej w Kaszubińcach z 1926 roku
• Taryfa kurzących się dymów powiatu grodzieńskiego z 1775 roku 
• Taryfa kurzących się dymów powiatu oszmiańskiego z 1775 roku 

W 2017 roku przy współudziale Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich została opracowana i wydana publikacja książkowa prof. Andrzeja Lisowskiego
pt.: „Lisowscy Grodzieńszczyzny herbu Lis 1550-2017”.  
Pod koniec 2018 roku na życzenie autora i wydawcy członkowie Stowarzyszenia podjęli się stworzenia albumu zawierającego wszelkie dokumenty (Varia) występujące w publikacji.

W 2018 roku członkowie Stowarzyszenia podjęli się również wykonania opracowania
pt.: „Saga rodu Kulikowskich herbu Drogomir”.
Do chwili obecnej powstały trzy dosyć obszerne tomy opisujące herb Drogomir oraz ród Kulikowskich szeroko rozprzestrzeniony na Grodzieńszczyźnie. W pierwszym kwartale 2019 roku zostanie zakończony czwarty i zarazem ostatni tom sagi opisujący Kulikowskich zamieszkujących w XVIII-XX wieku w parafii Wielkie Ejsymonty.

 PLANY WYDAWNICZE NA 2019 ROK

W 2017 roku rozpoczęto przygotowania do publikacji z serii „Indeksy grodzieńskich ksiąg metrykalnych z XVIII-XX wieku”, które miały się ukazać jako pozycja wydawnicza w 2018 roku. Ze względu na brak funduszy realizacja tego przedsięwzięcia zostaje przełożona na koniec 2019 roku – zmieni się również zakres i rodzaj tej publikacji. W ramach tej serii zostaną wydane trzy tomy:

• TOM I – Parafia rzymsko-katolicka w Jeziorach – Liber Baptisatorum 1773-1850
• TOM II – Parafia rzymsko-katolicka w Jeziorach – Liber Copulatorum 1773-1850
• TOM III – Parafia rzymsko-katolicka w Jeziorach – Liber Mortuorum 1785-1850

W ramach serii wydawniczej: „Mieszkańcy Grodzieńszczyzny w XIX-XX wieku
w świetle spisów parafialnych” do końca 2019 roku zostaną opublikowane:

• TOM I – Spis wiernych parafii Jeziory z roku 1926
• TOM II – Spis wiernych parafii Kaszubińce z roku 1926
• TOM III – Spis wiernych parafii Kozłowicze z roku 1926
• TOM IV – Spis wiernych parafii Bernardyńskiej w Grodnie z roku 1926

W ramach serii wydawniczej: „Ocalić od zapomnienia” do końca 2019 roku zostaną opublikowane:

• TOM IV – Cmentarz rzymsko-katolicki w Kaszubińcach
• TOM V – Cmentarz rzymsko-katolicki w Żydomli

Podsumowanie 2017 roku

Zdrowych Spokojnych Świąt Bożego Narodzenia oraz Szczęśliwego Nowego Roku 2019 roku życzy

Zarząd
Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich

Jakiś czas temu na naszej stronie opublikowany został artykuł pt. „Ks. Władysław Tołoczko – patriota, czy zdrajca polskości?” . Ostatni rozdział tej publikacji zakończył się stwierdzeniem, że „być może gdzieś w Polsce lub w świecie, żyją dalej nieznani nam potomkowie grodzieńskiej linii tego rodu”, rozdział ten pozostał niedokończony…

Z artykułu wynikało, że kontynuację tej linii mogli stanowić jedynie potomkowie średniego brata ks. Władysława – Bronisława urodzonego 16 X 1888 roku w Grodnie. Najmłodszy
z braci miał jedynie córkę, którą już opisano. Bronisław Tołoczko (pisany Tołłoczko) był sędzią śledczym – początkowo w Pińsku, a następnie w Grodnie – „Bronisław Tołłoczko sędzia śledczy w Pińsku przeniesiony na takie stanowisko do Grodna z dniem 31 X 1921 roku” (Dziennik Urzędowy Ministra Sprawiedliwości Nr 23 z 1 XII 1921 roku). W jednym
z dokumentów związanych z rekonstrukcją Białoruskiej Listy Katyńskiej odnaleźliśmy pewną informację:

„poz. 835. Tołłoczko Bronisław, o. Aleksander, m. Maria,
ur. 16.10.1888 Grodno, sędzia, aresztowany 07.10.1939 w Grodnie, więzienie Grodno, Brześć, zaginiony 1939. Rodzinę deportowano w kwietniu 1940 do Kazachstanu”.

Powyższe potwierdzało niejako niepewność co do losów brata wyrażoną przez
ks. Władysława w jego testamencie. Pisząc artykuł nie było wiadome, czy Bronisław i jego rodzina przeżyli zesłanie… Bronisław był najstarszy z trójki rodzeństwa – miał brata Aleksandra urodzonego w Grodnie w 1927 roku i siostrę Marię Halinę urodzoną w 1933 roku. Informacje o tej rodzinie odnajdujemy w bazach danych Ośrodka KARTA.
W indeksach osób represjonowanych odnajdujemy następujące informacje:

Z dokumentów tych wynika, że cała rodzina – matka i troje dzieci: 18-letni wówczas Stanisław, 13-letni Aleksander i zaledwie 7-letnia Maria Halina w III/IV 1940 roku zostali deportowani z Grodna. W maju 1940 roku trafili na zesłanie do Kazachskiej SRR obłast Akmalińska. Na zesłaniu spędzili ponad 7 lat… Dopiero w 1946 roku nastąpiła repatriacja.

Trochę inaczej potoczyły się losy najstarszego syna – Bronisława.  W dniu 5 X 1941 roku został odłączony od rodziny i trafił do obozu w Uzbeckiej SRR w obłasti Bucharska –
tam przebywał do 26 III 1942 roku, kiedy to korzystając z okazji trafił do armii Andersa tworzonej po układzie Sikorski-Majski. Trafił do Ewakuacyjnej Stacji Zdrowia leżącej
w miasteczku Krasnowodsk nad Morzem Kaspijskim…

***

Jakiś czas po napisaniu artykułu udało się odnaleźć pewien ślad świadczący o jednym
z synów Bronisława – wówczas była to informacja niepotwierdzona,  wynikająca
z Biuletynu Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. Z informacji tej wynikało, że Stanisław Tołłoczko syn Bronisława i Kseni urodzony 1 I 1922 roku w Grodnie rozpracowywany był przez Sekcję II Wydział IV WUBP w Gdańsku z powodu podejrzeń o wrogi stosunek do obecnej rzeczywistości. Materiały złożone w archiwum 23.07.1956 pod sygn. R-6531 zniszczono za protokołem brakowania nr 1/70 /źródło/

W tym samym czasie odnaleziono również inny dokument pochodzący z tego samego oddziału IPN – dotyczył on Janusza Pawła Tołłoczko syna Stanisława i Elżbiety urodzonego w dniu 9 X 1958 roku w Gdańsku. Przeciwko niemu władze komunistyczne również prowadziły liczne dochodzenia. W aktach KWMO/WUSW w Gdańsku figuruje jako. Janusz Tołłoczko był internowany w OO. w Iławie na mocy decyzji nr 620/81
z 29.12.1981 wydanej przez Komendanta Wojewódzkiego MO w Gdańsku. Powodem internowania było podejrzenie, że ww. „nie będzie przestrzegać porządku prawnego
i prowadzić będzie działalność przeciwko interesom bezpieczeństwa państwa”. W dniu 21.06.1982 przeniesiony do ZK w Kwidzynie. Decyzją nr 320 z 15.10.1982 wydaną przez Komendanta Wojewódzkiego MO w Gdańsku uchylono internowanie. Zwolniony 19.10.1982 roku. Akta sprawy dot. podejrzenia o nielegalną działalność opozycyjną członków Klubu Wysokogórskiego „Trójmiasto”. Janusz Tołłoczko figurował również
w Uzupełnieniu Meldunku Operacyjnego sporządzonym przez Zastępcę Naczelnika
Wydz. III KWMO w Gdańsku z 7.04.1984 roku, jako aktywny działacz Niezależnego Zrzeszenia Studentów Uniwersytetu Gdańskiego oraz były redaktor pisma organizacji studenckiej pt. „Reduta” utrzymujący kontakty z MKZ NSZZ „Solidarność”. /źródło/

Powyższe informacje zostały zamieszczone na stronie internetowej Stowarzyszenia, jednak po jakimś czasie w związku z przebudową strony zarówno artykuł o ks. Władysławie,
jak i materiały uzupełniające zostały czasowo usunięte –
nie pozostały jednak niezauważone…

Na kilka dni przed Świętem Zmarłych napisał do Stowarzyszenia Pan Janusz Tołłoczko
z Gdańska. W swoim lakonicznym mailu stwierdził:

„Przeczytałem (niestety już jakiś czas temu, a z opóźnieniem się odzywam) Pański artykuł o Ks Wł. Tołłoczko.Na jego końcu znajdują się zmianki o mnie.”

Odezwał się więc do nas praprawnuk Adama i Pauliny z domu Saladuch, prawnuk Aleksandra i Marii z domu Ostrowskiej, wnuk Bronisława i Kseni Małgorzaty
z domu Wagner (rodzonego brata ks. Władysława), syn Stanisława – jedynego ocalałego
z zesłania do Kazachstanu…

Kilka dni później otrzymaliśmy informację opisującą jego bezpośredniego przodka:

Stanisław Tołłoczko
urodzony w Grodnie 01 stycznia 1922 roku.
Zmarł w Gdańsku 4 marca 1992

Rodzice:
Bronisław Tołłoczko (sędzia Sądu Okręgowego w Grodnie, aresztowany
7 października 1939, z więzienia w Grodnie przewieziony 25 marca 1940 do twierdzy
w Brześciu (?) mimo poszukiwań – los nieznany)
Ksenia Małgorzata Tołłoczko z d. Wagner

Najstarszy z trójki rodzeństwa. Mała matura w 1937, później liceum Handlowe
w Grodnie. 13 kwietnia 1940 wywieziony do Kazachstanu. W 1941 dociera do Armii Gen Andersa, 5 października zakwalifikowany do tworzonego dyw. Lotniczego,
w marcu 1942 przez Persję, Indie, południową Afrykę i Stany dopływa 7 lipca do Anglii. Tam dwuletnie szkolenie lotnicze. 27 marca nadanie znaku pilota i nominacja na sierżanta angielskiego i kaprala polskiego. W 1944 roku został przydzielony
do 308 Dywizjonu Myśliwskiego. W lotach bojowych brał udział do końca wojny, 
raz wrócił  z ciężko uszkodzonym samolotem, innym razem uratował się skokiem
ze spadochronem z płonącego Spitfire`a. Został odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Lotniczym oraz czterema medalami angielskimi. Awansowany do stopnia sierżanta. W Dywizjonie służył do jego rozformowania w 1947 roku.4 grudnia 1947 wraca do kraju. Codzienne stawianie się na przesłuchania w Wojskowej Prokuraturze, kłopoty ze znalezieniem stałej pracy. W 1948 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie skąd w 1950-tym roku został wyrzucony.
W maju 1957 roku ożenił się z Elżbietą Kowarzyk z którą miał syna Janusza (1958). Filatelista, numizmatyk i kolekcjoner.

Informacje o Stanisławie Tołłoczko odnajdujemy także w zbiorach Fundacji Historycznej Lotnictwa Polskiego na tzw. Liście Krzystka

Jest to ostatnia fotografia 308 Dywizjonu Myśliwskiego wykonana podczas imprezy „Fareawell” w Falmouth 13 stycznia 1947 r. Środkowy szereg od lewej : Włodzimierz Link, Jan Pidek, Bronisław Dobrzyński, Ludwik Mikołajczak, Władysław Mielcarek, Józef Stanowski, Stanisław Toloczko, Józef Knap, Bolesław Jedliczko i Bogdan Strobel. 

Nie jest to koniec opowieści o tej jakże bohaterskiej i patriotycznej rodzinie noszącej chlubne nazwisko Tołoczko vel Tołłoczko herbu Pobóg. I tym razem pozostawimy niedokończony rozdział czekając na ciąg dalszy. Jak widać historia lubi płatać takie przyjemne figle, przekonując nas za każdym razem, że to co uznaliśmy już za zakończone, takim nie jest…

Na koniec tej części opowieści zapraszam na krótki, ale niezmiernie ciekawy filmik o dywizjonie, w składzie którego walczył nasz bohater – kliknij, a także równie ciekawy pokaz zdjęć związanych z tym dywizjonem – kliknij. 

W XVIII-XIX wiecznych księgach metrykalnych można niejednokrotnie odnaleźć akty zawierające różnego rodzaju anomalia odbiegające od przyjętego standardu spisywania aktów.  W przypadku chrztów dzieci z nieprawego łoża akt mógł zostać napisany w pozycji odwróconej do pozostałych lub zamieszczony w księdze zgonów. Często nie podawano statusu społecznego matki lub celowo go zaniżano. Bardzo często pojawiały się również zapisy piętnujące niezbyt bogobojnego zmarłego. Zapisy o nieobecnościach na mszach
i spowiedziach lub podłym charakterze zmarłego nie były niczym nadzwyczajnym. Przeważnie, te właśnie cechy zmarłego skutkowały odmową ostatnich sakramentów
lub brakiem zgody na pochówek na parafialnym cmentarzu.  Najczęściej piętnowane były osoby stanu niższego, choć zdarzały się również wśród ofiar złośliwych księży również szlachetnie urodzeni. W tym aspekcie parafie Grodzieńszczyzny nie różniły się specjalnie od innych parafii.  Tego rodzaju praktyki były dosyć powszechne w kościele rzymsko-katolickim i zebrane w jednym opracowaniu mogłyby stanowić dosyć pasjonującą literaturę. Poniżej dosyć znamienny przykład z Dekanatu Wołkowyskiego…

Czytaj dalej →

Autor: Piotr Paweł Cypla

Księgi spisów parafialnych – choć mocno niedocenione, są niezwykle cennym materiałem do badań genealogicznych. Odnajdujemy w nich, oprócz tysięcy zwykłych mieszkańców danej parafii, także osoby które zapisały się na kartach naszej historii.
Przeglądając „Księgę parafialną kościoła Bernardyńskiego Dekanatu Grodzieńskiego Diecezji Wileńskiej z roku 1926” wśród tysięcy wiernych tej parafii figuruje skromny zapis o jednej z rodzin zamieszkałej w Grodnie przy ulicy Jerozolimskiej 19…

Okulicki Leopold lat 27, jego żona Jabłońska Władysława lat 22, ich syn Zbigniew lat 2 oraz Jabłoński Ferdynand lat 62, żonaty – analizując powyższy zapis zastanawiałem się nad jego znaczeniem. Może to tylko przypadek i zbieżność nazwiska, a może ślad osoby, która na trwałe wpisała się w karty naszej historii. Nazwisko znane mi z wielu współczesnych opracowań związanych z Powstaniem Warszawskim 1944 roku, ale jakoś nigdy nie kojarzyłem tej niezwykle kontrowersyjnej postaci z Grodnem. Pora więc sięgnąć do źródeł i zweryfikować swoją wiedzę…

Napisano już o tej postaci wiele biografii i dziesiątki książek. Urodził się 12 XI 1898 roku
w powiecie bocheńskim w niewielkiej wsi Bratucice, jako drugi z synów właścicieli  niewielkiego 8-hektarowego gospodarstwa – Błażeja i Anny z domu Korcyl (Korcel).
Miał sześcioro rodzeństwa – trzech braci: Jana (ur. 1896), Jakuba (ur. 1901), Wincentego (ur. 1911) oraz trzy siostry: Jadwigę, Michalinę i Janinę. Jego przodkowie – chłopi z dziada pradziada, nosili kiedyś zupełnie inne nazwisko. Być może stopniowy wzrost statusu materialnego i uznania społecznego, a także ówczesna sytuacja polityczna spowodowały,
że w czerwcu 1882 roku dziad naszego bohatera – Jan, zmienił nazwisko z Kicka na Okulicki…prawdopodobnie w ślad za swoim stryjem Wawrzyńcem (ur. 1851) – profesorem seminarium duchownego we Lwowie. Z tej rodziny wywodzi się również Jan Kicka urodzony 16 V 1895 roku w Bratucicach, legionista i późniejszy major Wojska Polskiego – to brat stryjeczny naszego bohatera.

O kim zatem mowa – oczywiście o gen. bryg. Leopoldzie Okulickim, ostatnim Komendancie Głównym Armii Krajowej.

Akt Nr 41/1898 parafia Okulice

Ponoć miał zostać księdzem – tak przynajmniej planował jego ojciec. Stało się jednak inaczej – Leopold, już jako piętnastoletni młodzieniec zaczyna angażować się w życie polityczne, które było mu bliższe niż sutanna w seminarium.  
W maju 1913 roku wstąpił w Bochni do Związku Strzeleckiego i rozpoczął kursy podoficerskie zakończone zdaniem w 1914 roku egzaminu. Wybuch I wojny światowej powoduje, że sprzeciwiając się woli ojca ucieka z domu pragnąc wstąpić do Legionów Polskich. Młodzieniec ostaje jednak odesłany z kwitkiem. Rok później ponawia próbę – tym razem z sukcesem. W dniu 15 VI 1915 roku zostaje wcielony do 3. pułku piechoty II Brygady na stanowisko strzelca. Wraz z 9. Kompanią bierze udział w walkach pod Kosiuchnówką oraz broni Reduty Piłsudskiego.
W lipcu 1916 roku zostaje awansowany do stopnia kaprala, a niedługo później wysłany na kurs oficerski do Zegrza – w tym czasie jego macierzysty pułk zostaje przeniesiony w rejon Warszawy oraz do obozu wojskowego w Zegrzu. Ten okres życia naszego bohatera pełen był trudnych wyborów – w czasie kryzysu przysięgowego opowiedział się za Piłsudskim, skutkiem czego był dosyć poważny zatarg z dowództwem i wykreślenie go z dniem 18 IX 1917 roku z listy żołnierzy 3. pułku piechoty.  W efekcie tych zdarzeń zostaje wcielony do austriackiego 93. pułku piechoty, gdzie zostaje dowódcą plutonu.
W styczniu 1918 roku rozpoczyna kurs podchorążych rezerwy w Koszycach,
a po nim służbę w 1. batalionie szturmowym. Podejmuje decyzję o ucieczce z austriackiej armii. W listopadzie 1918 roku dział już w Bochni w składzie oddziałów organizowanych przez Polską Organizacją Wojskową. Niedługo później staje się żołnierzem 4. pułku piechoty Legionów, gdzie dowodzi plutonem i bierze udział w walkach o Lwów.
W dniu 3 II 1919 roku Okulicki zostaje ranny – po trzymiesięcznej rekonwalescencji powraca na front i walczy z armią bolszewicką. W walce się nie oszczędza – w dniu 10 VII 1919 roku w walkach w okolicy Mołodeczna odnosi kolejne rany. Dowódcy dostrzegają jego męstwo i poświęcenie mianując go na stopień podporucznika i wyznaczając na stanowisko dowódcy kompanii.

Okres zastoju na froncie pod Berezyną staje się dla Okulickiego dobrym momentem
do uzupełnienia wykształcenia – w tym czasie w Bochni jako ekstern uzyskuje świadectwo dojrzałości. Po okresie zastoju, w maju 1920 roku na froncie bolszewickim znowu rozgorzały walki. W dniu 1 VI tegoż roku w bitwie pod Berezyną Okulicki zostaje kolejny raz ranny. Zanim trafił do szpitala został osobiście odznaczony przez Józefa Piłsudskiego Krzyżem Virtuti Militari V klasy za wyjątkowe męstwo. 
Na front powraca podczas bitwy o Warszawę, walcząc między innymi pod Komarowem
i Wyszkowem w grupie dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego. Biorąc udział
w odpieraniu armii bolszewickiej walczy pod Hrubieszowem i dociera pod dobrze mu znane okolice Mołodeczna i Wołożyna, gdzie bierze udział w rozbiciu 6 Dywizji bolszewickiej – tam zastaje go zawieszenia broni. Za wojenne zasługi otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyż Walecznych.

Po zakończeniu działań wojennych Okulicki zostaje awansowany do stopnia porucznika
i z dniem 1 XI 1920 roku wyznaczony na stanowisko p.o. dowódcy batalionu. W tym czasie macierzysta jednostka Okulickiego stacjonuje w Grodnie, zabezpieczając polsko-litewską linię demarkacyjną koło Sejn.

W latach 1921-1923 wraz ze swoim pułkiem służy kolejno w garnizonach: Suwałki,
Biała Podlaska i Kielce. W 1922 roku otrzymał stopień kapitana – ze starszeństwem
od 1 VI 1919 roku.

W Kielcach poznaje swoją przyszłą żonę – Władysławę Marię Jabłońską, córkę Ferdynanda i Teresy. Pobierają się 10 VII 1922 roku w kieleckiej Katedrze… W tym samym roku Leopold zdawał egzaminy do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, do której przyjęto go od 1 XI 1922 roku. W dniu 17 II 1924 roku w Kielcach rodzi się jedyny syn Leopolda
i Władysławy – Zbigniew…

W 1925 roku Okulicki – wówczas kapitan, ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej
w Warszawie, uzyskując tytuł dyplomowanego oficera Sztabu Generalnego. Niestety opinie końcowe o absolwencie nie były zbyt pochlebne dla Okulickiego.
W pierwszej – wystawionej przez francuskiego dyrektora nauk (współkomendanta) płk Louisa Faurego czytamy: „Oficer o przeciętnych zdolnościach, systematyczny, pracowity, będzie pożytecznym pracownikiem w każdym sztabie”. Kolejna opinia sformułowana przez Komendanta (gen. Gustawa Zygadłowicza) była raczej dla Okulickiego druzgocąca – „[…] niezrównoważony, bez zdolności, nie nadaje się do sztabów”.

Pierwszym przydziałem służbowym Okulickiego, jako dyplomowanego oficera sztabowego było Dowództwo Okręgu Korpusu Nr III (DOK III) w Grodnie, gdzie z dniem 1 XI 1925 roku obejmuje stanowisko kierownika Referatu Mobilizacyjnego. W tym czasie dowódcą DOK III był gen. dyw. Leon Berbecki.

Lata grodzieńskie…

Okulicki wraz z żoną i niespełna dwuletnim synem zamieszkują w Grodnie.
Z „Księgi spisu parafialnego kościoła Bernardyńskiego Dekanatu Grodzieńskiego Diecezji Wileńskiej z roku 1926” wynika, że rodzina zamieszkała przy ulicy Jerozolimskiej pod numerem 19, leżącej na podmiejskiej Słobódce. Razem z nimi mieszkał również Ferdynand Jabłoński lat 62 – był to ojciec żony Leopolda.

Ze spisu wynika, że dom przy ulicy Jerozolimskiej 19 zamieszkiwały oprócz Okulickich jeszcze dwie rodziny (pod numerem 19A) – Wojszelów (Michał lat 33, jego żona Anastazja z domu Juchniewicz lat 23, ich 2-letni syn Edmund Romuald oraz brat Anastazji – Józef lat 32) i Mazurczyków (Stanisław lat 51, jego żona Zofia z domu Siezieniewska, pięcioro ich dzieci: Mieczysław, Władysław, Henryk, Janina i Stanisława oraz matka Stanisława – Jadwiga, 71-letnia wdowa).

W sąsiedztwie – pod 17, mieszkała rodzina nosząca nazwisko Bieniasz-Krzywiec: małżonkowie Piotr i Antonina z domu Bubnowska oraz ich czworo dzieci: Władysław, Ryszard, Helena i wówczas 14-letnia Antonina. O fakcie tym warto wspomnieć, ponieważ Antonina Bieniasz-Krzywiec, córka Piotra urodzona 12 VI 1911 była sanitariuszką
w Powstaniu Warszawskim – ps. Chmura, Oddział „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK). Poległa na Czerniakowskiej w dniu 21 VIII 1944 roku.

Powróćmy jednak do miejsca, z którym rodzina Okulickich związana będzie przez kilka następnych lat. Według Witolda Karpyzy ”ulica Jerozolimska była chyba najbrzydszą ulicą w Grodnie.” Uroku dodawali jej jedynie stali przechodnie – […] przed godziną ósmą, tą ulicą dążyli do pracy oficerowie 29 p.a.l…” W okresie międzywojennym ulica Jerozolimska stanowiła przedłużenie ulicy Cmentarnej, przy której znajdował się cmentarz prawosławny i  najstarszy cmentarz katolicki tzw. farny, założony już w 1792 roku.
Ulica Jerozolimska dochodziła do ulicy Skidelskiej, a odchodziły od niej dwie boczne uliczki: Prochowa i Zaułek Jerozolimski. Dom numer 19, w którym zamieszkał Okulicki
z rodziną znajdował się bliżej ulicy Skidelskiej. Nieopodal znajdowały się koszary 29 pal (Pułk Artylerii Lekkiej). W 1941 roku właśnie tam znajdowało się grodzieńskie getto,
w którym zamknięto około 10 000 Żydów. Obecnie jest to ulica Antonowa.

Leopold Okulicki nie brał udziału w wydarzeniach przewrotu majowego 1926 roku, ale otwarcie popierał marszałka Józefa Piłsudskiego. Z dniem 1 I 1928 roku otrzymuje awans do stopnia majora Sztabu Generalnego i zostaje szefem Wydziału Ogólnego DOK III.

W 1929 roku w ramach reorganizacji DOK-ów utworzono Okręgowe Urzędy Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, które przejęły z Oddziału Wyszkolenia sprawy przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego. Leopold Okulicki zostaje wyznaczony na stanowisko kierownika tego urzędu, pozostając na stanowisku do 20 IV 1930 roku. Są to jego ostatnie dni w Grodnie…

Tamtej wiosny mały Zbysio ostatni raz bawi się na przycmentarnej łące nieopodal domu przy Jerozolimskiej…

W Grodnie wraz z rodziną Okulicki spędził niespełna pięć lat. Był to okres wolny
od bohaterskich czynów i poważniejszych wyzwań. Pełnił stateczne życie wojskowego urzędnika, którego głównym dążeniem i celem było wspinanie się po szczeblach kariery. Czy był tam szczęśliwy? Kilka lat później, w czasach gdy Okulicki służył już w 13 Kresowej Dywizji Piechoty w Równem, jeden z jego ówczesnych podwładnych –
kpt. Jerzy Kirchmayer (pierwszy oficer sztabowy) wspomina: „[…] miał żonę i syna,
ale w pożyciu małżeńskim nie był szczęśliwy, przy czym według naszych obserwacji winę ponosiła żona, osoba nietaktowna, trudna w pożyciu, niezręczna i w złym tonie
w stosunku do obcych. Nie umiała zżyć się z równieńskim towarzystwem i była ogólnie nie lubiana.”  Czy tak było również za czasów „grodzieńskich” ?

Życie rodzinne nie było zapewne dla Leopolda Okulickiego priorytetem.
Na pierwszym miejscu była powinność dla Ojczyzny realizowana poprzez wzorową
i pełną wyrzeczeń służbę. Natłok obowiązków i kolejne coraz wyższe stanowiska służbowe wymagały poświęcania olbrzymiej ilości czasu – niestety kosztem rodziny. Okulicki miał jeszcze jedną wielką pasję – piłkę nożną. Pasji tej pozostawał wierny jeszcze przez długie lata. Za czasów służby w Równym był nawet prezesem Wołyńskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. W czasach okupacji niemieckiej był działaczem warszawskiej Legii. O tym, że sprawność fizyczna była dla niego istotna świadczyła chociażby jego nienaganna sylwetka:  „Okulicki – wcale nie ułomek, typ atletycznego sportowca, o muskulaturze rozsadzającej bluzę mundurową. Jego mocnej budowy ciała nie była w stanie zamaskować nawet luźna cywilna odzież: ramiona miał tak szerokie, że jego marynarka, niezależnie od wielkości, zawsze wydawała się pękać w szwach.” W pewnej niezgodzie ze „sportowym” trybem życia pozostają sugestie niektórych współczesnych historyków o skłonności Okulickiego do dosyć znaczącego nadużywania alkoholu. Ponoć z tego powodu już za czasów grodzieńskich cierpiało jego życie rodzinne. Powyższe stwierdzania wydają się być mocno przesadzone i naciągane. Owszem alkohol i huczne libacje w sferach wojskowych II Rzeczypospolitej – a także i w późniejszych czasach, były zjawiskiem wpisanym w koloryt. Okulicki nie był jednak typem „towarzyskim”, nie miał zbyt wielu przyjaciół i kompanów,
z którymi mógłby swawolić w kasynie oficerskim lub licznych grodzieńskich restauracjach. Opisywana przez Kirchmayera małżeńska niedola Okulickiego była wypadkową wielu zdarzeń, a wina zapewne leżała gdzieś pośrodku. Być może pewną rolę w pożyciu małżeńskim Państwa Okulickich odgrywał mieszkający z nimi teść – Ferdynand Jabłoński, dla którego Leopold był nikim innym, tylko synem średnio zamożnego chłopa…
Faktem jest, że pochodzenie społeczne stanowiło dla Okulickiego pewnego rodzaju zadrę. Prawdopodobnie z tego właśnie powodu dosyć często powtarzał, że jego przodkowie wywodzą się od gen. Ludwika Kickiego urodzonego w 1791 roku, bohatera powstania listopadowego…

W dniu 21 IV 1930 roku Okulicki opuszcza Grodno i rozpoczyna staż, jako dowódca baonu (batalionu) w 75. Pułku Piechoty w Rybniku. Od tego momentu jego kariera zawodowa przybiera znaczącego przyspieszenia. Pod koniec września 1935 roku jest już oficerem Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Kilka miesięcy później – 19 III 1936 roku zostaje awansowany do stopnia podpułkownika i obejmuje stanowisko szefa Wydziału „Wschód” w Oddziale III (operacyjnym), biorąc aktywny udział w opracowywaniu koncepcji przyszłej wojny z ZSRR.  Od kwietnia 1939 roku był szefem Wydziału Sytuacyjnego i zastępcą szefa Wydziału „Zachód”.
To właśnie ppłk Leopold Okulicki pełniąc służbę w Sztabie Głównym w nocy
z 31 VIII na 1 IX 1939 roku zarządza alarm w związku z wybuchem wojny…

Kolejne lata życia Leopolda Okulickiego między wrześniem 1939, a majem 1944 roku  zostały opisane już wiele razy i chyba nie ma sensu powielać tych historii kolejny raz. Niezwykle istotnym wydarzeniem w tym okresie było jego aresztowanie przez NKWD
w nocy z 21 na 22 I 1941 roku. Po tym zdarzeniu został wywieziony do Moskwy i na wiele miesięcy osadzony na Łubiance, a później w więzieniu Lefortowo. Był to okres wielogodzinnych przesłuchań prowadzonych osobiście przez osławionego enkawudzistę gen. Iwana Sierowa. Niektórzy historycy głoszą opinię, że w tym czasie Okulicki się załamał i stał się agentem NKWD. Być może nigdy nie dowiemy się jak było naprawdę…

W sierpniu 1941 roku po interwencji gen. Andersa Leopold Okulicki zostaje zwolniony
z więzienia – był to czas, w którym również sowieci zaczęli doświadczać hitlerowskiej „przyjaźni” – w niedzielę, 22 VI 1941 roku, o godz. 3:15 rozpoczęła się operacja „Barbarossa”…

Pomińmy również kolejne lata w życiu Okulickiego – wówczas pułkownika dyplomowanego. Trzy lata później – w nocy z 21 na 22 V 1944 roku, w ramach operacji lotniczej „Weller 29” Okulicki zostaje zrzucony do kraju. Wcześniej ukończył przeszkolenie  spadochronowe na kursie „cichociemnych”. Natychmiast po wylądowaniu zostaje awansowany do stopnia generała brygady i przyjmuje ps. „Kobra”.
Kilka dni później – 3 VI 1944 roku  obejmuje stanowisko szefa Operacji i I-go zastępcy szefa Sztabu KG AK (wówczas gen. Tadeusza Pełczyńskiego).
Ku zdziwieniu wielu z zakonspirowanego dowództwa Armii Krajowej, Okulicki z dniem
27 VII 1944 roku zostaje mianowany przez Tadeusza Komorowskiego ps. Bór na jego następcę na stanowisku Komendanta Głównego AK „na wypadek, gdyby dotychczasowe dowództwo nie mogło pełnić swoich funkcji”.  Jednocześnie mianowany został dowódcą tzw. II rzutu KG AK i komendantem zakonspirowanej organizacji „NIE”. Stanowił więc ścisłe dowództwo Armii Krajowej i uczestniczył w licznych odprawach do ostatnich chwil przed godziną „W”. Zanim zszedł do głębokiej konspiracji był jednym z najgorliwszych zwolenników podjęcia z hitlerowcami walki zbrojnej w Warszawie. Współcześnie uważa się, że głównie pod wpływem jego właśnie argumentacji dowództwo AK podjęło decyzję
o wybuchu Powstania Warszawskiego. Zrobił więc coś zupełnie odwrotnego niż nakazał mu gen. Sosnkowski będący wówczas Naczelnym Wodzem – zgodnie z wydanym rozkazem Okulickiemu powierzono misję zapobieżenia za wszelką cenę wybuchowi powstania w Warszawie. Dlaczego stało się inaczej? Dlaczego wytrawny i przywykły do bezwzględnego posłuszeństwa i dyscypliny Okulicki łamie rozkaz wydany przez najwyższego przełożonego? Formalnie był przecież emisariuszem Naczelnego Wodza, jednak mimo to głosił coś zupełnie przeciwstawnego – „potrzebny jest czyn, tylko przez walkę można wykazać dążenie narodu do wolności i niepodległości” lub „[…] w Warszawie mury się będą walić i krew poleje się strumieniami aż opinia publiczna wymusi na rządach zmianę decyzji z Teheranu”… Z coraz głośniej przytaczanych opinii wynika, że Okulicki wręcz szantażował Bora-Komorowskiego, wmawiając mu tchórzostwo, brak decyzyjności
i porównując go do Skrzyneckiego (dowódcy powstania z 1830 roku), niewierzącego
w  szansę powodzenia. Każdego, kto wyrażał choćby najbardziej uzasadnione obawy związane z podjęciem walki zbrojnej w Warszawie – a takich obaw było bez liku – posądzał o defetyzm i tchórzostwo. Nakłaniał ponoć członków Komendy Głównej AK
do przedstawiania Komorowskiemu  fałszywego obrazu sytuacji, co miało go skłonić do przyspieszenia wydania rozkazu.
Jeszcze w czasie porannej narady Komendy Głównej w dniu 31 VII 1944 roku  uważano,
że nie ma przesłanek, aby wydać rozkaz do walki. Jednak o godzinie 18:00 taki rozkaz wydano – ponoć za sprawą bliżej nieokreślonych nacisków ze strony generałów: Okulickiego i Pełczyńskiego, którzy twierdzili, że o ile Bór-Komorowski sam nie podejmie decyzji, to oni zrobią to za niego…

Według coraz częściej przytaczanych teorii spiskowych Leopold Okulicki w 1941 roku stał się agentem NKWD realizującym cele sowieckiej polityki, na co ponoć oprócz domysłów istnieje wiele namacalnych dowodów. Według tych teorii „rozpętanie” powstania przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Warszawy  było na rękę Stalinowi, ponieważ z góry wiadomym było, że wykrwawi ono polską elitę i młodzież, która mogłaby stanowić zagrożenie dla komunistycznej władzy „wyzwolonej” Polski.
Okulicki miał ten zamysł wprowadzić w życie…

Osobiście nie umiem i nie chcę zabierać w tej sprawie głosu – tym bardziej, że słowa
te piszę w dniu wybuchu Powstania. Przez 63 długie dni i noce walczył w nim mój dziadek. W pierwszych dniach sierpnia 1944 roku razem z dziesiątkami tysięcy mieszkańców warszawskiej Woli,  została wymordowana rodzina mojego dziadka – brat z żoną
i najmłodszą córką. W Powstaniu zginął także rodzony brat mojej babci…
Czy powinienem sobie dzisiaj wmawiać, że winnymi za ich śmierć nie byli hitlerowcy,
tylko generał Okulicki?

Źródła:

LVIA, Fond 604, ap 1 b.7549, Księgi spisu parafialnego kościoła Bernardyńskiego Dekanatu Grodzieńskiego Diecezji Wileńskiej z roku 1926, s.70 (poz. 2356-2359)

Witold Karpyza, Moje wspomnienia o bursie Związku Osadników Wojskowych

Jean-Francois Steiner, Warszawa 1944, Warszawa 1984

Jan Sidorowicz, Kulisy katastrofy Powstania Warszawskiego 1944, Warszawa 2009

Jan Ciechanowski, Powstanie Warszawskie, Warszawa 2014

https://okulicki.ipn.gov.pl/oku/biogram/2079,Biogram.html

https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/antonina-bieniasz-krzywiec,3099.html

https://historia.org.pl/2016/10/25/sielanka-przed-tragedia-wolyn-w-latach-30-tych-galeria/

Zdrowych Spokojnych Świąt Wielkanocnych,

spędzonych w gronie rodzinnym 

oraz samych słonecznych i cudownych dni życzy

Zarząd
Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich

W 2012 roku Centrum Badania Opinii Społecznej (COBOS) przeprowadziło badanie
o bardzo intrygującym tytule – „Kresowe korzenie Polaków”.
Przytaczając wyniki w telegraficznym skrócie należy zaznaczyć, że współcześnie w Polsce co siódmy Polak deklaruje, że sam urodził się na tych terenach lub ma rodzica, dziadka czy też pradziadka urodzonego na dawnych Kresach. Przeliczając powyższe na liczby należy stwierdzić, że w Polsce żyje od 4,3 mln do 4,6 mln osób pochodzących z dawnych Kresów. Największe występowanie „kresowych korzeni” odnajdujemy w północnej
i zachodniej części kraju, co notabene pokrywa się z kierunkiem przesiedleń
Polaków ze Wschodu…

Przeczytajmy wyniki tego badania